Rutger Zuydervelt with Ilia Belorukov and René Aquarius

The Red Soul (34:22)

cd/download on SOFA, February 2018

Stream and/or buy at Bandcamp
or send an with your order

Note: the download version of this release is one long track. The cd also plays uninterupted, but has track divisions.

After making several films without music, director Jessica Gorter went for a different approach for her recent film ‘The Red Soul’. Rutger Zuydervelt (aka Machinefabriek) was brought in to make the soundtrack for the documentary. They quickly agreed that the score needed to be very subtle, and not cliché-driven or overdramatic. An old bakelite record with a speech from Stalin and a few old LPs with Soviet songs became the starting point for the music. Fragments of these were sampled, transformed and combined with the saxophone of Ilia Belorukov and percussion by René Aquarius (of Dead Neanderthals). The result is a series of textural and tonal collages that evokes a sense of decay as well as (false) nostalgia, perfectly fitting the theme of the film. On the soundtrack album, the various parts of the score are assembled to be heard as one seamless piece - as a story in itself.

Reviews

A Closer Listen

This looks like one of the most terrifying movies ever made, and it’s a documentary. The trailer may send chills up your spine. How can a nation begin to love a leader responsible for millions of deaths, all too many in unmarked graves? Is the past so horrible that it must be denied? What lengths will one go to in order to make peace with one’s heritage? These are the haunting questions raised by The Red Soul, Jessica Gorter’s challenging film about the legacy of Stalin.

The unsettling half-hour score, presented by Rutger Zuydervelt (Machinefabriek) along with Ilia Belorukov (saxophone) and René Aquarius (percussion) mingles nationalistic pride and distorted nostalgia. Zuydervelt’s crackling vinyl samples include Soviet folk songs and fragments of the dictator’s speeches. The ironic cover portrays a whitewashed history that continues to bleed through, conjuring memories of scratched out photographs and amended truths. The music is similarly abraded, at times nearly silent, reflecting the voices of the lost. Even today the fates of many are unknown, the echoes of their lives similarly muted, the mention of their names an act of courage or defeat.

At times the saxophone is present only in hunched breath, notes disintegrating before they break through. The clear samples battle the injured, yet newer additions, as if the past bore the current of certainly and the present could not be trusted. Still the choir sounds forlorn, their tone conveying more than their words. The loops serve as reminders that the most traumatic memories tumble on infinite repeat.

The Red Soul joins Crumble and Sneeuwstorm as standouts in Zuydervelt’s recent discography. Their common denominator is a shared length; in fact, only seventeen seconds separate the first two. The long form allows the composer room to breathe and to develop his compositions; his patience results in immersive, story-like presentations. The year may be young, but the emotion of this film score will make it hard to surpass; kudos to the director for making such a creative choice.

Vital Weekly

Which brings us to the soundtrack for the film ‘The Red Soul’ by Jessica Gorter, which is about the fact that no body has ever been convicted for the crimes committed under the Stalin regime, and that, according to the film maker (I haven’t seen the movie) lays “bare the Russian psyche of today and
exposes a world full of contradictions. Stories of pride and pain follow one another in a mosaic of portraits of ordinary Russians, both young and old”, which sounds an interesting movie to view one day. For the soundtrack she wanted something that sounded very subtle and not cliché-driven or overdramatic and handed a bunch of “old Bakelite record with a speech from Stalin and a few LPs of old Soviet songs” to Rutger Zuydervelt to compose the soundtrack for which he also uses new sound recorded by sax player Ilia Belorukov and percussion by Rene Aquarius of Dead Neanderthals fame (and earlier this week tried to smash my ear drums when he played with Vincent Koreman locally) and Zuydervelt created indeed something subtle; fourteen pieces in thirty-five minutes. Some of these pieces sound very sketch like with what seems Zuydervelt first grinding the vinyl almost clean and then playing a 78 at 16 rpm to tape some audio residue; not Stalin, it seems to me, but a choir pops up every now and then, which may account for some of the nostalgia still felt by some people today for the old regime. Without the proper context of the movie it is hard to say how it works together (very much like Spaceheads and their call for revolution), but as a standalone work it fits very much the previous (many) works by Zuydervelt; careful, stylish, crackling, droning and simply beautiful. The contributions by Belorukov and Aquarius are not easily recognized I think, be it that they are heavily transformed or otherwise played with a technique that renders it beyond recognition. As a standalone work this is a most enjoyable work, but it also made curious about the film and the full picture, as it were.

Opduvel

The Red Soul is een documentaire van de Nederlandse regisseur Jessica Gorter. Eerder maakte zij twee films over Sint Petersburg, Piter en 900 dagen. De laatste documentaire handelt over het beleg van Leningrad. The Red Soul gaat over de verhouding heden ten dage van de Russen ten opzichte van Jozef Stalin. In het westen wordt hij gezien als een tiran die miljoenen landgenoten de dood injoeg, maar in het Rusland onder Poetin wordt verschillend gedacht over de totalitaire bewindsman.

Dat Stalin niet langer unaniem wordt verguisd, is vreemd als je bedenkt dat in de geschiedenis van vrijwel iedere Russische familie slachtoffers van het regime van de dictator zijn te vinden. De ene mens is kennelijk kort van memorie, terwijl de ander met vraagtekens blijft zitten over wat er indertijd precies gebeurd is. De documentaire heeft tot doel de tweespalt over dit onderwerp in de Russische samenleving te laten zien.

Voor de soundtrack bij haar documentaire deed Gorter een beroep op Rutger Zuydervelt. Van deze elektronica-pionier verschijnen met enige regelmaat uitgaven, zowel onder eigen naam als onder de noemer Machinefabriek. Zuydervelt is niet onbekend met andere disciplines. Hij maakte onder andere muziek voor films en voor dansvoorstellingen.

Voor de score van The Red Soul werkt Zuydervelt samen met de Russische altsaxofonist Ilia Belorukov en de Nederlandse slagwerker René Aquarius. Belorukov is thuis in improvisatie, noise en elektro-akoestische muziek en ook hij heeft samengewerkt met kunstenaars uit andere disciplines (dans, theater, schilderkunst). Hij verrijkt zijn saxofoonspel onder andere door het gebruik van objecten en elektronica. Aquarius is drummer van onder andere Dead Neanderthals, Celestial Bodies, Cryptae en DungeönHammer, maar hij is ook thuis in op ambient gerichte muziek, getuige samenwerkingen met Dirk Serries en Martina Verhoeven (als Fantoom) en zijn solo-album Blight. Zuydervelt en Aquarius werkten eerder samen op het Dead Neanderthals-album Endless Voids en op DNMF, een samenwerking tussen Dead Neanderthals en Machinefabriek.

Regisseur Gorter en muzikant Zuydervelt waren het er snel over eens dat de documentaire een subtiele en niet cliché-gestuurde soundtrack behoefde. En dat is wat je als luisteraar voor je kiezen krijgt: een filmscore die zich niet opdringt maar onderhuids kruipt door fijnzinnig fragmenten van oude Sovjet-liederen en een speech van Stalin te combineren met het saxspel van Belorukov en de percussie van Aquarius.

Zonder de documentaire te kennen, maar indachtig het onderwerp en met de beelden uit de trailer op het netvlies, maakt de gevoelige, delicate muziek grote indruk door de manier waarop meer en minder voor de hand liggende muzikale elementen worden samengevoegd tot een geheel. Weliswaar is de soundtrack opgedeeld in nummers met een titel, maar de muziek vormt een doorlopend en onlosmakelijk geheel. De stemming die door de muzikanten wordt uitgedrukt is serieus en bedrukt, maar binnen die stemming houdt de muziek iets speels waardoor het allemaal niet te zwaar op de hand wordt.

De fragmenten van de oude Sovjet-liederen zijn afkomstig van oude lp’s, laten een Russisch koor horen en gaan gepaard met gekraak of ruis. Het volume is beperkt en dat geldt ook voor de muziek als geheel. Het is vaak moeilijk om te duiden waar de geluiden die je hoort precies vandaan komen. Een enkele keer is de saxofoon te herkennen en hetzelfde geldt voor de percussie, maar regelmatig zijn de bijdragen van Belorukov en Aquarius zo nauw verbonden met de elektronische geluiden en samples dat ze opgaan in het totaalgeluid. De klanken schuren en schuiven langzaam langs elkaar heen, gaan in elkaar op en krijgen iets ongrijpbaars, vormen een eigen entiteit.

En dat is waar het uiteindelijk omgaat: met onconventionele middelen een originele soundtrack fabriceren die recht doet aan de strekking van de documentaire. Of dat het geval is, zal natuurlijk pas blijken bij aanschouwing van The Red Soul, maar zonder beelden weet de muziek ook zeker te bekoren. Sterker nog: die is ronduit intrigerend, zowel op detailniveau als in zijn geheel.

Subjectivisten

Dan denk je dat je hem net van je afgeschud hebt met een release van Machinefabriek met Aaron Martin (Seeker) en één onder zijn eigen naam (Astroneer, Volume 2), komt Rutger Zuydervelt alweer met een cd aanzetten. Dat nog eens los van zijn Orphax remake en zijn digitale album met Sarah Payton. The Red Soul heeft hij gemaakt met de Russische altsaxofonist Ilia Belorukov en percussionist René Aquarius (Dead Neanderthals, DNMF) voor de documentaire van Jessica Gorter. In het kort gaat deze over wat de status is Jozef Stalin, vijftig jaar na zijn dood. Is hij een groot leider of een meedogenloze dictator? Zijn populariteit stijgt in elk geval, wat wellicht ingegeven wordt door een hang naar nationale eenheid. Gorter en Zuydervelt zijn het al snel eens dat dit om een subtiele soundtrack vraagt en niet een clichématige of een heel dramatische. Nu zijn dat sowieso geen woorden die ooit voorkomen bij de muziek van Zuydervelt, hij weet veeleer elke keer te verrassen met nieuwe subtiele vondsten, dus dat zal geen opgave geweest zijn. De muziek construeren misschien wel. Hij heeft een subtiele mix van ambient en drones gemaakt, waar hij fraaie veldopnames en samples van oude Russische (bakeliet)platen met daarop een speech van Stalin en muziek doorheen vlecht. De andere twee muzikanten kleuren dat verder ook op subtiele wijze fraai in. De muziek is soms zo verstild, als een windvlaag of geruis, dat beluisteren onder de koptelefoon aan te bevelen is. Dan hoor je ook goed hoe gedetailleerd en verfijnd de muziek is, zelfs op de meest stille momenten. Ook al leveren ze een volslagen unicum af, doen liefhebbers van The Caretaker, Svarte Greiner en Thomas Köner er goed aan dit album vol biologerende en tot de verbeelding sprekende pracht eens te beluisteren.