Machinefabriek with Berlinde Deman
1. Luchtwezen
cd/dl/stream on SØVN Records, July 2020
Order on Bandcamp
or to order
Stream Oehoe on Spotify
or any other platform
Rutger Zuydervelt, a.k.a. Machinefabriek , needs no presentation to the ambient and drone audiences. (Hyper)active since the early 2000s, he epitomizes a minimalistic, electro-acoustic approach to these genres bringing together real world and synthetic oscillations. Berlinde Deman is a tuba player, and amongst many other projects member of the unconventional jazz big band Flat Earth Society.
In Luchtwezen, the two are brought together by a common veneration of the physical experience of the creation of sound. Both musicians each exploit on this record an unusual instrument: Rutger plays the Hess church organ of Oude Kerk Charlois, in south Rotterdam (together with some electronics); Berlinde sings, and plays the serpent, an ancient wind instrument, made out of wood and shaped like a snake. The meeting of the two should have taken place, as a matter of fact, in the Oude Kerk Charlois itself, during a live concert organized by Koffie & Ambacht. However, the quick rise to power of Covid-19 forced the duo to turn this get-together (as all musical get togethers during our quarantines) into a virtual one: a studio recording, that you can hear as Luchtwezen .
And yet, by just listening to the record, you may be fooled into thinking that this was a live recording - as we have all thought, because of their intensity, that some quarantine Zoom calls were not happening over a screen, but rather out there, in the real world. The flow is natural, the sound space unitary. The clicks of the organ keys are just right there in front of us. After the first brooding half, we all feel the mysterious, oriental breath flowing from the serpent in the spaces between us. And then, a simple melody sang by the organ reminds us of the feeling of excitement of going to a live concert - where you know that a serpent will dance to the sound of the organ's pipes.
Reviews
Vital Weekly
Gilbert van Drunen is a music enthusiast who has a small in Rotterdam and access to the old church in his area, and he organizes events in this church with its beautiful church organ. In March or April of this year, Rutger Zuydervelt was to be a guest here along with Berlinde Deman, but the whole Covid-19 prevented him from playing a concert. He made recordings on the church organ and worked on it at home, with taped contributions from Deman. She plays 'serpent and vocals'; I was mildly confused by 'serpent'; a snake? [wiki:] "The serpent is a bass wind instrument, descended from the cornett, and a distant ancestor of the tuba, with a mouthpiece like a brass instrument but side holes like a woodwind. It is usually a long cone bent into a snakelike shape, hence the name". It is an instrument with a low range. Of course, this is now a studio construction of what could have been a live concert and hopefully, there will be a possibility for Machinefabriek and Deman to perform this in the future in concert, and we can compare them. This being a studio piece means that Machinefabriek goes all out with the dynamics of the piece. Sometimes he brings it down and ends all the way up (well, staying clear from the world of the noise of course). The organ tones are processed and sit next to the unprocessed ones. Furthermore, Zuydervelt adds field recordings from the mechanics of the church organ to the proceedings and creates a very typical Machinefabriek piece of music. A collage-styled piece in which we find complex sounds cuddled together, sitting next to spacious open sounds, in which he carefully plays with the notion of silence and separation. Sometimes there are some individual notes on the organ playing a bit of melody, or the serpent by Deman. Ultimately it all comes together in the last seven or so minutes when they're slowly building to a mighty crescendo. It is followed by a few seconds of silence and should have the CD on repeat you will then notice end and beginning are related by this short break and you just start over again. Very clever this! You will notice that this repeating of sounds is a regular feature in this piece, always in different configurations. Great CD!
Ambientblog
It’s time for another Machinefabriek recommendation! Rutger Zuydervelt keeps releasing albums and projects in a tempo that is hard to keep up with – all of them interesting enough to check out. But sometimes I simply must skip a few to prevent this blog from filling up with his releases too much.
Zuydervelt also has a keen eye for surprising collaborations, such as this one with Berlinde Deman, a tuba player in various ‘unconventional jazz ensembles’ such as the Kleptomaniacs and Flat Earth Society.
And unconventional it is, to say the least. You’ll find neither jazz nor tuba on this 30-minute soundscape. Deman plays the ‘serpent‘: an ancient wooden wind instrument shaped like a snake (which is considered a predecessor of the tuba). She is accompanied by Zuydervelt playing a church organ and adding electronics.
The sound, or combinations of sounds, is hard to describe. Zuydervelt extracts sounds from the Hess church organ that its builders probably could not even imagine when building it. A short beep in the first minutes suggest a medical monitoring instrument or something, but it soon vanishes into softer and abstract sounds.
In the second half of the piece, the serpent appears more clearly. A beautiful sound conjuring images of ancient rituals, before the organ reintroduces itself with a calm, peaceful theme. Which, perhaps inevitably, gets more ominous in the closing section in which Berlinde Deman also adds her voice.
It’s hard to imagine that this is a ‘zoom collaboration’ since the interaction is as intense as in a live concert. Originally, Luchtwezen (‘Air Creature’) was intended to be a live concert. But COVID-19 intervened, so it became a studio recording. Lucky for us: for now we can obtain it in a very beautiful custom die-cut sleeve, thanks to SØVN Records.
Opduvel
Van de immer productieve elektronicapionier Rutger Zuydervelt komt weer een nieuw album uit, getiteld Luchtwezen. Het is er een waarvoor hij de naam Machinefabriek gebruikt en het betreft een samenwerking met Berlinde Deman, tubaspeler bij de atypische Belgische bigband Flat Earth Society. Het album wordt uitgebracht door SØVN Records, een Italiaans label, hoewel men zelf aangeeft dat het label geen specifieke thuisbasis heeft en zich voornamelijk met muziek bezighoudt, maar andere kunstuitingen niet uitsluit.
De samenwerking van Machinefabriek en Deman is een bijzondere, want beide muzikanten bespelen instrumenten die niet direct voor de hand liggen. Zuydervelt is – samen met wat elektronica – te horen op het Hess kerkorgel van de Oude Kerk Charlois, gelegen in Rotterdam-Zuid. Deman zingt en bespeelt de serpent, een oeroud blaasinstrument dat wordt gezien als een voorloper van de tuba en de euphonium. De serpent heeft een mondstuk, maar is gemaakt van hout en is gevormd als een slang.
De bijeenkomst van de twee muzikanten zou hebben moeten plaatsvinden in de Oude Kerk Charlois zelf, tijdens een liveconcert georganiseerd door Wijnbar Koffie & Ambacht, maar Covid-19 gooide roet in het eten. Daardoor werd het tweetal gedwongen om de fysieke samenkomst om te zetten in een virtuele. En dus is Luchtwezen een studio-opname. Het resultaat is er niet minder om.
Wie de muziek van Machinefabriek kent, zal niet verrast zijn dat het kerkorgel in de handen van Zuydervelt geen majestueuze klanken oplevert. De Rotterdammer weet na een vrij vol klinkend begin met het instrument kleine muziek te maken, met reliëf en inclusief subtiele elektronische toevoegingen. Het mechanisme van het orgel klinkt mee, zoals het klikken van de orgeltoetsen. In plaats van te luisteren in een grote kerk met een galmende akoestiek, waan je je dicht bij het instrument en de muzikant.
Met de orgelklanken maakt Machinefabriek drones die variëren in aantal lagen en in zwaarte. Enkele slagen op de toetsen zijn hoorbaar, maar het is vooral de drone die bol staat van de spanning. Mooi is hoe steeds duidelijk blijft dat de klanken van een kerkorgel afkomstig zijn. Het klikken van de toetsen zorgt voor percussieve accentuering.
Na ruim vijf minuten klinkt meer elektronica door in de muziek. Dissonante samenklanken op het orgel worden niet geschuwd. Daarna sleept de muziek zich voort, langzaam maar gestaag en met een duistere en doomy sfeer, waarbij de klikgeluiden het tempo aangeven. Met hoge en mysterieuze klanken zorgt Zuydervelt echter voor licht aan het eind van de donkere tunnel. Adem ruist.
Na ruim 11 minuten horen we de stem van Deman: eerst voorzichtig, bescheiden en woordloos, later ook woorden vormend, al zijn die niet te verstaan. De vocalen dragen bij aan het mysterie. De drone is weggevallen, klanken komen nu op en sterven weg. Even is er geen voorgrond, alleen klanken verder weg, op de achtergrond. Het werkt spanningsverhogend, zeker als uit de diepte klanken aan de oppervlakte verschijnen.
Een pulserende drone lost op in een dreigende onweerswolk. Het licht lijkt helemaal verdwenen, maar door het spel van Deman op de serpent is een streepje licht zichtbaar. De klank van het instrument is donker, maar de melodie zorgt voor verlichting. Een pulserende orgeldrone wordt luider. Alles geschiedt met een zekere rust, maar onder de kalmte ligt de dreiging.
Na circa twintig minuten is een melodie hoorbaar in het orgelspel, een eenvoudig motief waaromheen fijngevoelige en speelse accentjes klinken en waar het serpentspel doorheen geweven wordt. Verderop gaan orgel en serpent samen op. Het is licht geworden. De voorzichtige melodie mondt uit in een kleurrijke, vrij lichte drone, die vervolgens gevuld wordt met nieuwe lagen. Het orgel speelt een traag motief inclusief geluiden van het mechaniek. Even later komt de stem van Deman weer opzetten. Voetstappen klinken en er lijkt een deur te piepen en dicht te slaan. Vlucht er iemand? De dreiging neemt enorm toe.
Zo eindigt Luchtwezen op spannende wijze, alsof er nog iets opgelost moet worden. Niets weerhoudt je er echter van om het stuk nogmaals op te zetten, om dit muzikale landschap nog een keer te verkennen. Machinefabriek en Deman prikkelen de nieuwsgierigheid, ook bij de vijfde of zesde luisterbeurt. Het aparte instrumentarium en de fijnzinnige inbreng van elektronica en stem staan garant voor een half uur opzienbarende en betoverende muziek.
Gonzo (circus)
Hoe kun je ‘luchtwezen’ het best opvatten? Is het een creatuur dat bestaat bij de gratie van de atmosfeer, of gaat het om verlatenen die slechts uit ijle materie bestaan? Beide interpretaties zijn mogelijk bij het album ‘Luchtwezen’ dat Machinefabriek opnam met Flat Earth Society-tobaspeelster Berlinde Deman. Alles wat je op dit dertig minuten durende album hoort, is voortgebracht onder druk van lucht. Dat geldt voor het organ dat Rutger Zuydervelt bespeelt, en voor de zang van Deman en der serpent (een instrument uit de zestiende eeuw) die ze aanblaast. Ook de totstandkoming van het album heeft iets ongrijpbaars. Afgaand op je oren zou je zeggen dat de twee muzikanten samen aan het werk geweest zijn in de Oude Kerk van Charlois.
Zuydervelt heeft achteraf een virtuele ruimte gecreëerd met de plaatsing van de microfoons in het gebouw en zijn bewerkingen van de opnamen. Je hoort het klepperen en tikken in en rond het orgel: het bedienen van de registerstops, de balgen en de toetsen, mogelijk zelfs het kraken van het bankje waar hij op zit. Het orgel zelf produceert een diep zoeven en zuchten, fluiten in de verte, wringend wrijvende samenklanken. Een daarachter verscholen lijkt Deman je met haar stem naar je verderf te lokken, als een betoverende Lorelei op een rotspunt. De serpent loeit daar zachtjes overheen. Een vruchteloos alarmsignaal uit een deinende boei. De akoestische interactie is cschijn, is op afstand van elkaar ontstaan. Prachtige illusie.
